Therapeutic Selfies Zanele Muholi Photography

Response to Zanele Muholi’s Only Half the Picture

Posted on April 28, 2016 by Deirdre Donohue

This blog post is written in honor of Zanele Muholi who won the ICP Infinity award for documentary photography and photojournalism earlier this month. Her book, Only Half the Picture is a photo series about Black lesbians. The book contains intimate photos of different women who are all gay. The images are stylistically very diverse. There’s a mix of color and black and white photographs, and each image is very unique. Muholi explores concepts through her photography that are commonly considered extremely taboo in our society. In almost all of the photos, the subjects are nude and are shown in a very intimate and personal setting. The human form is presented in a very natural and realistic way. The bodies have hair in natural places and Muholi photographed the female body in a way that isn’t commonly shown. Menstruation is a big theme in this book, and many of the images of period blood would be deemed very graphic by our society’s standards. Even though periods are one of the most natural occurrences, people treat the topic as highly inappropriate. Muholi not only explores issues of sexuality and women but she also explores issues of race. Nude lesbian women in media are usually white, highly sexualized, and fit society’s standard of beauty. Muholi’s subjects are Black, natural, and not over sexualized. She shows the hardships of being queer and Black in today’s society through her images.

Each image speaks so much for itself. The various moments captured by Muholi are quiet yet highly intimate. It is obvious that in most of the photographs she has asked her model(s) to pose in a certain way to evoke an even more powerful message. For example, she has a model suck on a used tampon, or she has three women spoon each other on the floor.  The intent of each image can be inferred, but Muholi does a good job of not being overly explicit with what she’s trying to say. Aesthetically, the images are astonishingly beautiful. The lighting in each photo causes the subject matter to appear even more natural. The deep shadows in many of the black and white film photos adds to the seriousness of the concepts Muholi is exploring. Muholi is positioned in very close proximity to most of the women photographed, which gives the whole collection a feeling of deep intimacy. Overall, Muholi has done an immensely good job of exploring issues and concepts that have been largely ignored and untouched through her incredible photography.

Zoë Gleitsman and Akari Stimler

Ik laat enkel de liefde zien
Zanele Muholi fotografeert de liefde tussen vrouwen in Zuid-Afrika. Omdat ze daarom worden vermoord. ‘Een foto kun je niet negeren.’
door Bram Vermeulen foto’s Zanele Muholi
 24 mei 2014

Ik kijk naar de deur van dit café op de hoek van Juta en De Beer Straat in Johannesburg, in de hoop dat ze daar zometeen toch zal verschijnen. Voor me staan drie lege koppen koffie. It wasn’t meant to be, zouden Zuid-Afrikanen zeggen. Een macht, groter dan wijzelf, heeft dat zo bepaald.

Een paar deuren verderop exposeert Zanele Muholi. In de Stevenson Gallery. Daar hadden we elkaar enkele uren geleden zullen ontmoeten, op verzoek van Marlene Dumas, een bewonderaar van haar werk. Maar ze hield zich wekenlang schuil, voor e-mail en telefoon. Tot ze eindelijk deze afspraak toezegde. Ik lees het laatste bericht op mijn telefoon. „Hi, I am at Rosebank Clinic, my partner is not well. May I please call once we are done. Thanks.”

Ik had het over haar partner willen hebben. Haar liefde en haar werk. Zanele Muholi fotografeert de liefde tussen vrouwen in dit land. Elk van haar foto’s legt een intimiteit en genegenheid vast die evenveel zegt over de levens die ze fotografeert, als over haarzelf: zo dichtbij komt alleen een fotograaf die overtuigend vertrouwen won. Samen bloot in de wasteil. Lepeltje-lepeltje in bed. Zulke foto’s kan Muholi alleen staand op dat bed genomen hebben.

MARLENE DUMAS OVER ZANELE MUHOLI

„Zanele Muholi is een bijzondere portretfotograaf. Zij is een activist en documenteert hedendaagse geschiedenis, vooral de zichtbaarheid van zwarte homoseksuelen. De eerste foto’s die ik van haar zag, waren zonder mensen. Een paar bloedvlekken in het gras. Toen wist ik nog niet hoe gevaarlijk haar werk was, voor haar en voor haar onderwerpen. Na onze eerste ontmoeting gaf ik haar mijn boek van fotograaf Diane Arbus met Mae West op de cover. Ik was zeer gesteld op dat boek en gaf het niet makkelijk weg, maar zij wilde het heel graag hebben. We lachten erom en begrepen iets van elkaar.”
De vrouwen in haar werk zijn geen onderwerpen, vindt ze, maar „deelnemers”. „De foto’s gaan niet over twee zwarte vrouwen. Het gaat over twee mensen die diep met elkaar verbonden zijn”, vindt Michael Stevenson, eigenaar van de galerie.

Fotografie gaat over relaties, vindt Muholi. Ze legt die relaties vast uit een bijna missionaire plicht. Niet als kunst voor de kunst. Ze documenteert. Anders is het nooit gebeurd, vreest ze. Een visuele activist, noemt ze zichzelf. „Omdat wat ik doe radicaal is, en politiek”, hoorde ik haar in een interview zeggen.

Haar familie steunt haar, een neef is haar lijfwacht

Het is waar. Zuid-Afrika heeft de meest vooruitstrevende grondwet op dit continent. Homo’s mogen hier trouwen. Dit land is een toevluchtsoord voor lotgenoten elders op het continent, waar steeds meer leiders de homoliefde onwettig verklaren. Maar de wet is in Zuid-Afrika slechts een juridisch ideaal. Zanele Muholi fotografeert de rauwe werkelijkheid. In de afgelopen tien jaar verloor ze vijf vriendinnen die werden vermoord vanwege de liefde voor een andere vrouw. Het geweld, zei ze eens, is nu de verbindende factor van de lesbische gemeenschap.

De film op de dvd die de Stevenson Gallery mij heeft gegeven, heet Difficult Love. De camera glijdt over de gezwollen oogleden van een vrouw die de nacht daarvoor verkracht en mishandeld is door een man in haar woonwijk. „Ik had een sigaret en wilde een vuurtje”, vertelt de vrouw, bijna te zwak om te praten. „Hij zei: laten we gaan. Toen draaide hij om en liep naar zijn krot. We vochten, maar hij is een man en overweldigde me. Hij begon me te wurgen. Ik probeerde te schreeuwen maar mijn stem was te zwak.” Muholi fotografeert haar, krachtig in de camera kijkend, de paarse gezwollen huid onder haar oogleden nog zichtbaar.

Lesbische vrouwen zijn een bedreiging voor de patriarchale verhoudingen, leert de film. „Lesbiennes dagen het mannelijke monopolie uit. De overtuiging bestaat dat als ze seks met een man zouden hebben, ze genezen kunnen worden”, zegt Wendy Isaacs, mensenrechtenadvocaat. Corrective rape, heet dat in de township.

„Waarom moet ik vermoord worden omdat ik van iemand anders houd”, zegt Zanele Muholi in een volgende scène. „Dus heb ik besloten een andere aanpak te kiezen. Ik laat de liefde zien. Enkel de liefde.”

Het zijn niet alleen de mannen in de arme buurten van Zuid-Afrika die moeite hebben met dat idee. In augustus 2009 liep de minister van Cultuur Lulu Xingwana weg bij de opening van een tentoonstelling van haar werk. De minister vond de foto’s „immoreel”, „beledigend” en „slecht voor het volk”.

Tomboy

Muholi geniet van die controverse. Zo lang de foto’s maar iets met je doen, vindt ze. Afkeuring is het begin van het debat. Ze werd geboren in Umlazi, op het platteland van KwaZulu-Natal. Zanele speelde liever met de jongens, vertelt haar zus. Een tomboy. Ze had nooit vriendinnen. Haar moeder accepteerde haar keuze uiteindelijk. Haar familie steunt haar nu volledig, haar neef is haar lijfwacht. In de film bezoekt haar vriendin het ouderlijk huis in Umlazi. Liezl Theron heet ze, blank, Afrikaans. Dat had ik willen vragen. Hoe anders is die multiraciale verhouding in het Zuid-Afrika van nu ten opzichte van de vrouwen in haar foto’s, bijna allen zwart. „Alles in onze relatie heeft te maken met ras en klasse”, vertelt Theron in de film. „En omdat we ons hier beiden van bewust zijn, is de relatie vele malen rijker.”

De minister vond de foto’s „immoreel”, „beledigend” en „slecht voor het volk”

Het internationale publiek kan niet genoeg van haar werk krijgen. Vorig jaar won ze de Prins Claus Prijs. Ze won de Casa África Award, de Fanny Eddy Accolade, ze exposeerde in Atlanta, Toronto, Lagos, Milaan, Wenen, Venetië, Amsterdam. Afgelopen september had ze in Nederland de tentoonstelling ‘Fo(u)nd’, opgedragen aan de 26-jarige Duduzile Zozo, die werd verkracht en vermoord voordat Muholi haar kon portretteren.

„Een foto kun je niet negeren. Hij verstoort je rust. Het besmet je hersenen”, zei ze toen in een interview met ZAM, Zuidelijk Afrika Magazine.

Het meisje uit Umlazi (1972) is nu een wereldwijd gevierd kunstenaar. Ze heeft zelfs een eredoctoraat aan de Universiteit van Bremen. Hoe combineer je al die interviews, optredens, lezingen, met een relatie in Zuid-Afrika en de zelf opgelegde plicht voortdurend op pad te zijn, te documenteren. Dat had ik haar ook nog willen vragen. De telefoon piept nog eenmaal. „Hi, we are still at Rosebank Clinic, waiting for doctor’s results.” Ik sta op en betaal drie koffie. Ik had Zanele Muholi graag leren kennen. It wasn’t meant to be.