OORTHUYS, CAS., THYS VAN DEN AUDENAERDE, D. F. E. (DIRK F. E.), CREEMERS-PALMERS, M. - Mensen aan de stroom, Gens du fleuve.
Museum-Tervuren,, 1992. samengesteld door D. Thys van den Audenaerde & M. Creemers-Palmers = Gens du fleuve: impressions de voyage de Cas Oorthuys au Congo Belge, 1959: album de photos / composé par D. Thys van den Audenaerde & M. Creemers-Palmers. vii, 205p;
Tentoonstelling: Kongo-foto's Cas Oorthuys. T/m 31 augustus in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Leuvense Steenweg 13 in Tervuren (bij Brussel). Di t/m zo 9-17.30 uur. Publikaties: Guaranteed Real Dutch, Congo door Cas Oorthuys. 166 blz., Uitgeverij Duo/Duo 1992, ƒ 100 ISBN 90 72971 11 6 en Mensen aan de Stroom, Reisimpressies van Cas Oorthuys in Belgisch-Kongo, 1959, 220 blz., Museum-Tervuren 1992, 500 BF
Door ARJEN RIBBENS 8 JULI 1992
In 1959 ging Cas Oorthuys in Leopoldstad aan boord van de "Commissaire Van den Bogaerde' op weg naar Elizabethstad om de laatste resten van tropisch België vast te leggen. De Nederlandse fotograaf reisde door Kongo, het huidige Zare, op verzoek van de Belgische Rijksvoorlichtingsdienst. Zijn opdracht was "het leven en werken van de mensen in de steden en dorpen, in oerwouden en savannes in beeld te brengen'. Kongo zou spoedig onafhankelijk worden en er bestond behoefte aan een sfeerbeeld van een kolonie die op het punt stond afscheid te nemen van het moederland. Na een moeizame reis van drie maanden kwam Oorthuys met meer dan zesduizend opnamen terug. Maar de voorgenomen publikatie werd om onduidelijke redenen niet meer opportuun geacht en de negatieven verdwenen in een kast.
Twee jaar geleden verhuisde het archief van Cas Oorthuys naar het Nederlands Fotoarchief (NFA) in Rotterdam. In een oogopslag kan de bezoeker zich daar overtuigen van de produktiviteit van de in 1975 overleden fotograaf. Twee enorme kasten met 444 archiefboeken domineren de ontvangstruimte van het NFA. De albums bevatten meer dan een half miljoen op onderwerp gerangschikte contactafdrukken en vormen de sleutel tot het grootste éénmansfotoarchief van Nederland.
Wie door Oorthuys' archiefboeken bladert, ziet de wereld aan zich voorbijtrekken. Alleen al voor uitgeverij Contact maakte hij meer dan zeventig reisboeken. De titels van deze soms in oplagen van 150.000 exemplaren gedrukte gidsen - Dit is Amersfoort, Joegoslavië vakantieland - mogen nu gedateerd aandoen, de fotografie is dat allerminst. Het oeuvre van Oorthuys is zo rijk en geschakeerd, bevat nog zoveel nauwelijks bekende en ongepubliceerde foto's, dat het zonder overdrijven een schatkamer voor uitgevers en tentoonstellingsmakers kan worden genoemd. En dank zij zijn veelzijdigheid kan iedere samensteller zijn eigen beeld van Oorthuys geven.
Zoals blijkt in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in het Belgische Tervuren, waar tegelijkertijd twee exposities (begeleid door afzonderlijke publicaties) van de Kongo-foto's van Cas Oorthuys worden gehouden. Ondanks een aantal gemeenschappelijke foto's verschillen de twee tentoonstellingen en bijbehorende uitgaven hemelsbreed van elkaar.
In de monumentale hal van dit met recht koninklijke museum is een door de Amsterdamse vormgever Willem van Zoetendaal samengestelde tentoonstelling getiteld Guaranteed Real Dutch, Congo. Van Zoetendaal koos uitsluitend foto's van bewoners van Belgisch Kongo en combineerde ze met de dessins van de op veel foto's voorkomende katoenen stoffen van de Helmondse textielonderneming Vlisco. Deze in Afrika zeer gewilde stoffen worden al decennia lang geëxporteerd onder de handelsnaam 'Guaranteed Dutch Wax Vlisco'. De veelkleurige dessins, getooid met motieven als apenootjes, runderogen en vingers hebben een belangrijke symbolische betekenis voor de Afrikanen. In de tentoonstelling hangen de katoendrukken boven de in messing standaards bevestigde foto's. In het boek zijn enkele patronen (in kleur) afgedrukt naast de zwart-wit foto's.
Fotografie was voor Oorthuys in de eerste plaats een ambacht. Een foto moest een functie hebben, een nuttige rol vervullen in de massamedia. "Mooie plaatjes' wees Oorthuys af; hij noemde zichzelf "bewust onesthetisch'. Zijn nuttige rol in de media staat niet ter discussie. Maar voor de verleiding 'mooie plaatjes' te schieten is Oorthuys in Kongo vaak bezweken. De samensteller van Guaranteed Real Dutch, Congo is er ogenschijnlijk moeiteloos in geslaagd een selectie van honderd mooie foto's te kiezen. De fotograaf komt er uit naar voren als een belangrijk kunstenaar. Deze keuze maakt nieuwsgierig naar nieuwe selecties uit zijn overige werk.
De opzet van de andere Oorthuys-expositie doet meer recht aan zijn ambachtelijke kwaliteiten. In een zijvleugel van het Museum voor Midden-Afrika hangt een door twee conservatoren gemaakte selectie uit de Kongo-reportage onder de titel Mensen aan de stroom.
Naast portretten worden ook opnamen van landschappen, rivieren, dorpen, steden en oerwouden getoond. Hier hebben inhoudelijke aspecten de voorrang gekregen, wat nog eens onderstreept wordt door de veel soberder presentatie van boek en tentoonstelling.
Opmerkelijk en hoopgevend is dat de kleine Rotterdamse uitgeverij Duo/Duo, verantwoordelijk voor de prachtuitgave Guaranteed Real Dutch, Congo, er al een paar jaar in slaagt inhoudelijk interessante en voorbeeldig uitgevoerde fotoboeken op de markt te brengen. Getuige het ramsj-aanbod is het uitgeven van foto- en kunstboeken een hachelijke onderneming. Enige tijd geleden maakte de Staatsuitgeverij bekend dat zij met de uitgave van kunstboeken (waaronder veel fotoboeken) onverantwoorde risico's heeft genomen en noodgedwongen moet saneren.
Duo/Duo debuteerde twee jaar geleden als uitgever van fotoboeken met een andere grote Oorthuys-uitgave: het inmiddels uitverkochte Rotterdam, Dynamische Stad. Een gedurfd uitgeefbeleid hoeft commercieel succes dus niet per se in de weg te staan.
◆
Een versie van dit artikel verscheen op woensdag 8 juli 1992 in NRC Handelsblad.
Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Media BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten