The integral binding has been fed through the digital printing press: a thousand different portraits adorn 2,500 covers, enhanced with a fingertip-caressing laminate.
Open the book and you are taken firmly by the hand. Once open, the left-hand pages have a white background while the background to the rectos is black, producing a fore-edge which is white on the left and black on the right. Close the book and the fore-edge is grey. The main text takes up two-thirds of the left-hand page under a row of usually two or three supporting images.
After two hundred pages the focus shifts from the photos to the sitters and over the next ninety pages we are given an impression of the archive, now with photographs on left and right on black pages, and with the captions in the index. Full-page images alternate with ensembles of two, four or nine to a page. One black and one white ribbon marker and silver-grey endpapers are perfect for the subject matter and complete the whole. A book like a foxtrot.
In 1921 verscheen een gesoigneerde middelbare man bij fotostudio Merkelbach op het Amsterdamse Leidseplein om een portretfoto te laten maken. Hij had een mooie zwarte herder bij zich en was in gezelschap een tweede man. Dat het geen doorsnee gezelschap was werd al snel duidelijk omdat zij onder begeleiding naar de fotostudio waren gekomen. Op het klantenkaartje schreef Merkelbach de naam ‘Wilhelm von Hohenzollern’ met als adres ‘Wieringen’. In feite ging het om Wilhelm van Pruisen, telg uit het Huis Hohenzollern, en voluit genaamd: Frederik Wilhelm Victor August Ernst von Preußen. Het was de voormalige Duitse kroonprins, die met zijn adjudant – de tweede man – al jaren als vluchteling in Nederland verbleef.
Prins Wilhelm van Pruisen (1882-1951) was opgegroeid in de keizerlijke paleizen en landhuizen. In de oorlog had zijn vader hem officieel opperbevelhebber gemaakt van het Vijfde Duitse Leger, dat een uitputtingsslag vocht om de Franse vesting Verdun. Vanaf eind 1916 was hij zelfs formeel bevelhebber van groep van zes legers. De eigenlijke beslissingen werden door de hoogste militairen genomen. Maar Wilhelm was zo – achter de linies – wel betrokken bij talloze bloedige veldslagen. Dat had hem een slechte reputatie bezorgd die door de geallieerde propaganda flink was aangezet. Na de nederlaag van het Duitse leger vluchtte hij op 12 november naar het neutrale Nederland, net als zijn vader, de Duitse keizer, een dag eerder. En terwijl zijn vader als voormalig keizer met de nodige egards ontvangen werd, huurde de Nederlandse regering voor Wilhelm een huis op het afgelegen eiland Wieringen. Tegenwoordig is Wieringen deel van de kop van Noord-Holland. Maar tot aan de Zuiderzeewerken en de aanleg van de Afsluitdijk in 1924-1932 was Wieringen eeuwenlang een agrarisch eiland met een eigenzinnige bevolking van boeren en vissers. De prins werd na een vanzelfsprekend leven in luxe en comfort teruggeworpen in een simpel bestaan. Er verschenen prentbriefkaarten van tekenaar Jan Lutz (1888-1957) waarop hij als onhandige balling op Wieringen flink belachelijk werd gemaakt.
Na enige tijd op het eiland had hij zich geschikt in zijn lot. Op 1 december 1918 had hij afstand gedaan van zijn aanspraken op de troon. Hij begon met het schrijven van zijn herinneringen, die in 1922 werden gepubliceerd. Een enkele keer mocht hij onder begeleiding het eiland af om zijn vader, de voormalige keizer, in diens onderkomen op kasteel Amerongen en later op Huis Doorn te bezoeken. Tijdens een van die uitstapjes zijn vermoedelijk ook de foto’s bij studio Merkelbach gemaakt.
Eind 1923 kon de prins door de veranderde politieke situatie terugkeren naar Duitsland. Daar raakte hij betrokken bij de nationaal-socialistische beweging, waarvan hij zich na 1936 weer distantieerde. Hij overleed in 1951 en werd begraven bij het stamslot van de Hohenzollern in Hechtingen.
In april 1913 opende Jacob Merkelbach een luxe portretatelier aan het Leidseplein in Amsterdam, een toplocatie voor een ambitieuze fotograaf. Het Stadsarchief Amsterdam presenteert een selectie van de ruim 40.000 portretfoto’s van deze legendarische studio: beroemdheden, filmsterren, podiumkunstenaars en mannequins van weleer passeren de revue. In een video-installatie trekken 1.000 familieportretten voorbij. Daarnaast bieden onder meer documenten, affiches, glasnegatieven en de originele houten platencamera een goed beeld van het vakmanschap en de populariteit van de fotostudio.
Vanaf zijn oprichting was Fotostudio Merkelbach zeer succesvol. Tot 1969 kwamen bekende en onbekende Nederlanders naar de studio boven het gebouw van modehuis Hirsch & Cie aan het Leidseplein. Koningin Wilhelmina, Mata Hari, Eddy Christiani, Fien de la Mar, Toon Hermans, mevrouw Van Aalst van de Overtoom, de hond van de heer Zeeman uit de De Lairessestraat, allemaal lieten ze zich door Merkelbach vereeuwigen. Anneke van Veen, conservator fotografie: “Het Merkelbach-archief vormt een prachtige afspiegeling van de samenleving in de periode 1913-1969 en het publiek kan zich met veel van de portretten gemakkelijk identificeren. Bijzonder is bovendien dat zo’n groot deel van dit archief bewaard is gebleven.” Het Stadsarchief Amsterdam grijpt de mijlpaal 1913-2013 aan om de collectie van 40.000 glasnegatieven te digitaliseren, online te zetten en te exposeren.
Tegelijkertijd met de portretten van Fotostudio Merkelbach presenteert het Stadsarchief Amsterdam drie portretseries van hedendaagse studiofotografen. Het Stadsarchief en het Amsterdams Fonds voor de Kunst hebben de jaarlijkse foto-opdracht toegekend aan Erwin Olaf, Petra Stavast en het duo Blommers-Schumm. Erwin Olaf portretteert Joodse Amsterdammers in kooldrukken. Petra Stavast fotografeert met één van de eerste mobiele telefoons met camerafunctie gevestigde en beginnende Amsterdamse toneelspelers. Het duo Blommers-Schumm neemt enkele portretfoto’s van Merkelbach als uitgangspunt voor portretten die zijn opgebouwd uit objecten die ze in hun studio aantroffen; deze beelden combineren ze met een selectie uit hun recente productie.
Voor meer informatie, bezoek de website van het Stadsarchief Amsterdam.
Beeld en tekst: Stadsarchief Amsterdam
met in de koepel de beroemde daglichtstudio van de fa. Merkelbach
FOTOATELIER MERKELBACH IN AMSTERDAM
De stichter van dit bekende Amsterdamse portretfotoatelier is JACOB MERKELBACH, geboren op 29 april 1877 te Amsterdam, als zoon van Johannes Wilhelm Merkelbach en Maria Antonia van Schaik.
Zijn vader, die o.a. eigenaar was van een "franse bazaar" met vooral technisch speelgoed aan de Nieuwendijk, neemt naar aanleiding van een camera met droge fotografische plaatjes kontakt op met Lumière en samen met zijn schoonzoon Laddé begint hij een daglichtstudio.
Wat later gaat hij uitsluitend over op fotografie en ontstaat een portretatelier onder de naam Laddè.
Zijn zoon Jacob Merkelbach vestigt zich in 1913 aan het Leidse Plein in Amsterdam als portretfotograaf.
Na verschillende meesterfotografen in Wenen en Berlijn bezocht te hebben vindt op 1 april 1913 de feestelijke opening plaats van het daglichtatelier Merkelbach op de 5e etage van het nieuwe modehuis Hirsch aan het Leidse Plein.
Al spoedig bouwde de fotograaf een zeer goede naam op en had veel zgn deftige klanten zoals mensen uit de gegoede burgerij, de theaterwereld, schrijvers, kunstenaars, zakenlieden, commissarissen, acteurs en veel bekende personen.
Zo fotografeerde hij o.a. Mata Hari (1915), Louis Bouwmeester, Willem Royaards, Colijn, het hele kabinet Ruysch de Beerenbroeck, Willy Corsari (1922), Magda Janssens en de beroemde acteur Eduard Verkade (1913), etc
Op 6 februari 1942 sterft Jacob Merkelbach en zijn atelier wordt daarna voortgezet door zijn dochter Mies (Rosenboom)-Merkelbach.
Haar persoonlijke stijl paste uitstekend bij die van haar vader.
Zij krijgt in 1948 van de Rijksvoorlichtingsdienst de eervolle opdracht om een officiële portretserie te maken van Koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar gouden jubileum.
Deze opdracht voert ze samen met haar man uit.
Na teruggang in de portretfotografie wordt het atelier in 1969 definitief opgeheven.
Het nauwgezet in een kaartsysteem bijgehouden en genummerde archief, over intussen meer dan 150.000 glasplaten, schenkt zij aan het gemeentearchief van Amsterdam
Een gedeelte van het archief werd aangekocht door het Prentenkabinet, de Universiteit van Leiden, het Rijksmuseum en het toneelmuseum.
Met behulp van de bewaarde glasplaatnegatieven maakte cineast Kees Hin en Jan Wouter van Reyen uit Amsterdam in 1976 een 50 minuten durende film over het werk van portretfotograaf Merkelbach getiteld:
"De gevoelige plaat".
Op 2 april 1985 overlijdt Mies Merkelbach.
Dame op foto Merkelbach-archief herkend als Dorothy Kranenburg ...
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten