The Empty Spaces Left Behind by Malaysia Airlines Crash
Credit: Ilvy Njiokiktjien for The New York Times
De leegte die achterblijft
De Nederlandse fotografe Ilvy Njiokiktjien maakte de fotoserie The Empty Spaces Left Behind by Malaysia Airlines Crash. De serie is eerder gepubliceerd door The New York Times.
Door Peter van der Ploeg WOENSDAG 30 JULI 2014
Ilvy Njiokiktjien zat in de auto op de dag dat in Nieuwegein de bijeenkomst voor nabestaanden was. „Op Radio 1 zeiden ze dat de nabestaanden veel vragen stelden over praktische zaken: wat doen we met de verzekeringen, de telefoon, de bankpasjes en al die kamers met spullen? Jeetje, dacht ik. Ze moeten met die praktische dingen aan de slag, met al die leegheid die achterblijft. Ik wilde dat proberen vast te leggen.
„Tegelijk kreeg ik van The New York Times de opdracht een nabestaande te portretteren. In de zoektocht naar iemand heb ik zo veel families gesproken. Het viel me zwaar ze ook nog te vragen om op de foto te gaan. Uiteindelijk besloot ik het daarom zonder mensen op de foto te doen.”
Was je zelf bang dat het té gevoelig zou liggen?
„Ja ik twijfelde enorm. Ik wilde het twintig minuten voor de deadline nog afblazen. Ik had wel eerst in mijn omgeving een steekproef gedaan en aan tien mensen de foto’s laten zien. De ene helft vond het heel mooi en de andere helft niet. Ik heb het doorgezet om twee redenen. Eén: de families stonden erachter, dat is het belangrijkste. En twee: ik vind het zelf een subtielere manier dan gewoon de nabestaanden in beeld brengen. Subtiel bestaat natuurlijk bijna niet in deze context, maar ik heb in elk geval geprobeerd het zo integer mogelijk te doen.”
Wilden alle nabestaanden die je benaderde meewerken?
„Eén familie die ik benaderd heb niet. Verder zei niemand nee.
„Ik heb ook bij niemand aangedrongen. Ik heb nooit gezegd: je moet dit echt doen, het wordt heel mooi. Nee, ik heb gezegd dat het negatief kan uitpakken en dat mensen het vreselijk kunnen vinden. Iedereen begreep dat, maar wilde toch meewerken.
„Gisteren heb ik iedereen nog gesproken en allemaal zeiden ze dat ze heel veel positieve reacties hadden gekregen. Daar ben ik enorm blij om.”
Wat waren de redenen voor vrienden en familie om mee te werken?
„Dat was heel verschillend. De familie van het gezin Kooijmans bijvoorbeeld, die wilden graag laten zien hoe liefdevol het gezin was. Dat je dat kon zien aan het huis, en hoe erg het is dat zo’n heel gezin is weggeslagen uit het bestaan terwijl dat bestaan zo perfect was.
„Er zijn ook mensen die in kranten stukjes lazen die helemaal niet klopten. Ze waren soms helemaal niet gebeld, maar de stukjes waren bij elkaar gescharreld via Facebook enzo. Die zeiden: ‘Ik ben blij dat je belt, we hebben veel gelezen waar niets van klopte’.
„Ik merkte ook dat niemand negatief reageerde dat ik zomaar uit het niets belde. Terwijl ik dat met lood in de schoenen en met tegenzin deed.”
Wie is Ilvy Njiokiktjien?Fotograaf Ilvy Njiokiktjien is geboren in 1984, in Maarssen als dochter van een half-Chinese vader en een Nederlandse moeder. Ze begint aan de School voor Journalistiek in Utrecht en gaat in 2004 een half jaar op uitwisseling naar Zuid-Afrika. Daar werkte ze voor dagblad The Star in Zuid-Afrika. In 2007 wint Njiokiktjien de Canonprijs (onderdeel van de Zilveren Camera) voor jong fotografisch talent.
In 2012 wint ze bij de World Press Photo de tweede prijs in de categorie ‘Hedendaagse Kwesties Enkel’ met haar fotoserie Afrikaner Blood.
In 2013 wordt Njiokiktjien aangesteld als Fotograaf des Vaderlands. Ze is de eerste die deze titel draagt. Tijdens het jaar van haar aanstelling, fotografeert ze verjaardagen overal in Nederland. Deze serie wordt gepubliceerd in NRC Handelsblad.
In 2014 wint Njiokiktjien de Zilveren Camera.
Uit NRC Handelsblad van woensdag 30 juli 2014, 631 woorden (leestijd ongeveer 2'31) Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.
De leegte die achterblijft
De slaapkamer van Mira Kooijmans (12). Ilvy Njiokiktjien / NYT
De Nederlandse fotograaf Ilvy Njiokiktjien maakte de fotoserie The Empty Spaces Left Behind by Malaysia Airlines Crash. De serie is eerder gepubliceerd door The New York Times.
Hoe ben je met dit project begonnen?
Ilvy Njiokiktjien: “Op de dag dat de bijeenkomst voor nabestaanden was in Nieuwegein, zat ik in de auto. Op Radio 1 zeiden ze dat de nabestaanden veel vragen stelden over praktische zaken: wat doen we met de verzekeringen, de telefoon, de bankpasjes en al die kamers met spullen? Jeetje, dacht ik. Ze moeten met die praktische dingen aan de slag, met al die leegheid die achterblijft. Ik wilde dat proberen vast te leggen.
“Tegelijk kreeg ik van The New York Times de opdracht een nabestaande te portretteren. In de zoektocht naar iemand heb ik zo veel families gesproken. Het viel me zwaar ze ook nog te vragen om op de foto te gaan. Uiteindelijk besloot ik het daarom zonder mensen op de foto te doen.”
Was je zelf bang dat het té gevoelig zou liggen?
“Ja ik twijfelde enorm. Ik wilde het twintig minuten voor de deadline nog afblazen. Ik had wel eerst in mijn eigen omgeving een steekproef gedaan en aan tien mensen de foto’s laten zien. De ene helft vond het heel mooi en de andere helft niet.
“Ik heb het doorgezet om twee redenen. Eén: de families stonden erachter, dat is het belangrijkste. En twee: ik vind het zelf een subtielere manier dan gewoon de nabestaanden in beeld brengen. Subtiel bestaat natuurlijk bijna niet in deze context, maar ik heb in elk geval geprobeerd het zo integer mogelijk te doen.”
Wilden alle nabestaanden die je benaderde meewerken?
“Eén familie die ik benaderd heb niet. Verder zei niemand nee.
“Ik heb ook bij niemand aangedrongen. Ik heb nooit gezegd: je moet dit echt doen, het wordt heel mooi. Nee, ik heb gezegd dat het negatief kan uitpakken en dat mensen het vreselijk kunnen vinden. Iedereen begreep dat, maar wilde toch meewerken.
“Gisteren heb ik iedereen nog gesproken en allemaal zeiden ze dat ze heel veel positieve reacties hadden gekregen. Daar ben ik enorm blij om.”
Wat waren de redenen dat ze meewerkten?
“Dat was heel verschillend. De familie van het gezin Kooijmans bijvoorbeeld, die wilden graag laten zien hoe liefdevol het gezin was. Dat je dat kon zien aan het huis, en hoe erg het is dat zo’n heel gezin is weggeslagen uit het bestaan terwijl dat bestaan zo perfect was. “Er zijn ook mensen die in kranten stukjes lazen die helemaal niet klopten. Ze waren soms helemaal niet gebeld, maar de stukjes waren bij elkaar gescharreld via Facebook enzo. Die zeiden: ‘Ik ben blij dat je belt, we hebben veel gelezen waar niets van klopte’.
“Ik merkte ook dat niemand negatief reageerde dat ik zomaar uit het niets belde. Terwijl ik dat met lood in de schoenen en met tegenzin deed.”
Interview door Peter van der Ploeg
Zonnebed bij het ouderlijk huis van Sascha Meijer (24)
Sascha Meijer (24), freelance journalist uit Amsterdam, ging vaak terug naar Amersfoort om haar familie te zien. “Bij haar ouders vond ze rust”, zegt jeugdvriendin Tessa Schop. “Ze had een heel druk leven. Toch vond ze altijd tijd om af te spreken. Ze vond familie en vrienden belangrijk.” “Vroeger, toen we nog op de middelbare school zaten, waren we veel te vinden op de ligbedjes op het dakterras”, zegt Schop. “Ze had veel humor, je kon met haar lachen. Ze was een krachtig persoon, ze had overal een mening over. Een echte journalist.” Met haar vriend Tim Nieburg was Sascha op weg naar Indonesië voor een rondreis van een maand. Ze was bijna klaar met een master journalistiek en werkte als researcher aan een programma van de EO. Vrienden en familie hoopten dat ze in Indonesië zou ontspannen. Studiegenoot Fleur Launspach: “Ze was ontzettend gedreven en getalenteerd, op een eigenzinnige manier. Ze hield van de onderwerpen die je niet elke dag in de krant ziet. In de klas was ze meestal terughoudend, maar ze kon ook vlijmscherp en grappig uit de hoek komen. Ik weet zeker dat ze nog hele mooie documentaires had kunnen maken.”
Coffeeshop Andersom in Utrecht, waar Willem Grootscholten (53) werkte
Op Bali was portier Willem Grootscholten (53) zijn droomvrouw tegengekomen. Hij had zijn huis, zijn auto en zijn Harley Davidson verkocht en was naar zijn vrouw op weg om niet meer naar Nederland terug te komen. Voor vertrek nam hij ontslag, officieel is hij nog in dienst tot het einde van de maand. “Willem was een grote teddybeer, een man van 130 kilo. Eén bonk spier, maar een fijne kerel”, zegt zijn collega-portier Bob Ockhuizen die zeven jaar met hem werkte. „Er komen op een normale dag een paar duizend man naar deze coffeeshop. Nu komen er nog meer, en iedereen wil over Willem praten. Hele nette mensen, die hier normaal gesproken nooit binnen zouden komen stappen nu met bloemen binnen om ons te condoleren.”
De kleedkamer van voetbalclub FC Zutphen waar Rowen Bats (12) voetbalde
Rowen Bats (12) was net klaar met groep acht, vertellen zijn vader Peter Bats en stiefmoeder Jessica. “Hij was op vakantie met zijn moeder en diens nieuwe vriend naar Bali. Wij wisten niet welke vlucht ze precies hadden, maar om kwart voor tien stond ons buurmeisje voor de deur met een filmpje op haar telefoon. In het filmpje hielden ze de paspoorten open van mijn ex en haar vriend. Een derde paspoort in de hand was waarschijnlijk van Rowen. “Voetbal was zijn passie. Rowen voetbalde in de D3, maar hij ging net over naar een ander team. Bij de laatste bekerfinale zaten de jongens in kleedkamer negen, en hij speelde ook met nummer 9. Hij heeft nog gescoord in die kampioenswedstrijd, het werd 6-1. “Hij was warm en sociaal, had geen kwaad in de zin en was erg geliefd op school. De laatste weken zat hij achterin de klas, dichtbij een grote landkaart. Hij had erg veel zin in de reis en keek op de kaart waar Bali lag. Hij was net klaar met groep 8 en op woensdag is hij, onder luid applaus van zijn klasgenootjes, over de rode loper de school uitgelopen. “We voelen ons verdoofd. We gaan binnenkort op vakantie, alsnog even uitwaaien. Ik denk dat het dan pas inslaat dat hij er niet bij is, want dan vertrekken we met één lege plek in de auto.”
Het bureau van Pim de Kuijer (32) bij het Aids Fonds in Amsterdam
Pim de Kuijer (32) was van jongs af aan bezig met de wereld, vertelt zijn broer Paul de Kuijer (29). Hij liep stage bij de VN in New York, hij was in Sierra Leone voor de VN. En hij zat voor de Europese Commissie in Kuala Lumpur (2009-2011). “Hij heeft toen ook vrienden gemaakt en er een paar jaar gewoond.” Ook werkte hij in het Europese Parlement en als verkiezingswaarnemer in Oekraïne, Montenegro, Tunesië en Egypte. Pim was ook een hele sociale jongen, vertelt zijn broer, die met allerlei mensen, van verschillende achtergronden een klik had. “Hij hield van feestjes, organiseerde er ook veel.” “Nu ging hij naar Australië voor werk, maar hij had het zo gepland dat hij daarna door Australië zou reizen, en vervolgens naar Kuala Lumpur om oude vrienden op te zoeken.” Bij het Aids Fonds en STOP AIDS NOW! was hij parlementair lobbyist voor de internationale aidsbestrijding. “Vrijdag ben ik op kantoor geweest, ik heb toen met een aantal collega’s gesproken. Ze hadden snoep voor hem neergelegd, dat waren dingen die hij vaak kocht. Chocolade en dropjes.
Zijn werk betekende veel voor hem, hij was er veel mee bezig. Maar zijn interesses waren breder. Hij had over veel dingen een idee, wilde aan veel werken, wilde veel verbeteren. Dit was wel een belangrijke missie voor hem.”
De keuken in het Rotterdamse restaurant van Jenny Loh en Shun Po Fan
Jenny Loh en Shun Po Fan, eigenaren van restaurant Asian Glories in Rotterdam, waren op weg met grootmoeder Siew Po Tan, om haar naar huis te brengen in Maleisië. Zij was op vakantie geweest in Nederland, vertelt zoon en kleinzoon Kevin: “Mijn moeder is heel vrolijk en warm. Actief en gezellig. Haar Nederlands was niet zo goed, maar als ze iets wilde zeggen zei ze het gewoon. Dat kon haar niets schelen. En ze was heel lief, dat had ze van haar moeder.” “Mijn vader was een strenge, serieuze man. Voor anderen en voor zichzelf. Thuis banjerde hij door de kamer en wilde hij eigenlijk naar het restaurant gaan, maar mijn moeder hield hem tegen. Mijn vader was er altijd het eerste, eerder dan het personeel. Ik denk dat het de sleutel is voor een succesvolle keuken. Mijn ouders werkten hier zes dagen per week.” “Ik ben zelf vijf jaar geleden begonnen in de keuken van het restaurant. Deze plek betekent alles voor hen, dat is de reden dat ik graag door wil gaan en op 4 augustus gaan we weer open.”
Het bureau van Hanny Timmers-de Haan (58) in Basisschool de Boschuil
Hanny Timmers-de Haan (58) en haar man Geert Timmers (61) waren lid van fietsclub TC Woensel. Ze gingen samen op fietsvakantie op Bali. Hanny was leerkracht van groep 6, haar man gaf les op Fontys Hogeschool. “Hanny was altijd als een van de eersten op school en ging als een van de laatsten weer weg”, vertelt adjunct-directeur John Kantelberg van Basisschool de Boschuil in Eindhoven, waar zij zeventien jaar werkte. “Ze was een enorme perfectionist. Tijdens een herdenking bij de school zeiden de kinderen dat ze zoveel van haar geleerd hadden en dat ze duidelijk en streng was. Je zag dat kinderen in haar klas meer zelfvertrouwen kregen. “Geert speelde jarenlang Sinterklaas bij ons op school. Hij hield haar een spiegel voor en gaf tegengas, want ze werkte vaak te hard. Geert en Hanny waren een twee-eenheid. Zij kon functioneren door hem, mede doordat hij ook leraar was herkenden ze veel van elkaar. “Ze is uniek in de organisatie. Alles is altijd netjes, als er een vervanger kwam dan had ze alles op de juiste plek liggen, geordend en volledig. Ze besteedde veel aandacht aan de inrichting, bij rekenles was er een andere opstelling dan bij spelling. Ik weet zeker dat ze zal denken: ‘Ik hoop dat mijn klaslokaal geen rommeltje wordt.’”
Het drumstel van Cor Schilder (33) in zijn oefenruimte
Cor Schilder (33) was al vijftien jaar drummer van de band Vast Countenance. “Hij had de lach aan zijn kont hangen”, zegt bassist en vriend Johan Molenaar. “Elke repetitie weer zorgde hij voor de lach.” In 2008 gingen ze op tournee naar de Verenigde Staten. Op de avond dat Obama president werd, traden ze op. “Prachtig.”
“Onze band bestaat uit zes man, maar we weten nog niet of we verdergaan zonder Cor. Er komt in ieder geval een benefietconcert en een cd opgedragen aan Cor en Neel, zijn vriendin. We waren net bezig met een album, in juni heeft Cor de drumtracks opgenomen, hij heeft acht nummers gedrumd. We dragen de cd aan hen op. “Neel (30), was onze grootste fan. Ze gingen lekker op vakantie. Samen reizen, daar hielden ze van. Hij was een levensgenieter, hier lag hij vaak in zijn hangmat met een biertje en een sjekkie. “De oefenruimte was een bijzondere plek voor hem. Hij nam vaak bier mee en iets te roken. We praatten over van alles en nog wat. Het zou raar zijn als er straks iemand anders achter dat drumstel zit.”
De slaapkamer van Bryce Fredriksz (23) en zijn vriendin Daisy Oehlers (20)
Bryce Fredriksz (23) was een voetbalgek, vertellen zijn moeder Silene Fredriksz-Hoogzand (51) en vader Rob Fredriksz (66). “Maar trainers werden gek van hem, altijd kunstjes op het veld.” Een kopie van zijn vader was hij ook. Dat wil zeggen: makkelijk, chaotisch, hij maakt zich nergens druk om. En: warm, lief, niet gierig. “Daisy was een perfect match met Bryce. Toen hij wat met Daisy kreeg veranderde hij in een getrouwde man. Hij zorgde voor haar. Daisy’s moeder is 2,5 maand geleden overleden, Bryce zorgde ervoor dat Daisy goed bleef eten, hij schepte voor haar op. Daisy heeft niet veel familie, we namen haar erbij. Ze woont nu al twee jaar bij ons. We zorgden voor haar alsof het onze eigen dochter was. “Na die moeilijke tijd, rond het overlijden van haar moeder, wilden we iets fijns voor ze. We wilden ze een reis cadeau doen, naar Bali. Bryce kon duiken en wilde dat ook laten zien aan Daisy. “Ik weet niet goed wat ik met de kamer moet. Eerder dacht ik nog weleens: het zou lekker zijn als die twee uit huis zijn, dan hebben we een kamer erbij, wat extra kastruimte ook. Maar nu denk ik: nee, ik laat de kamer zo, misschien over vijf jaar dat ik het eens weg haal. In het begin durfde ik de kamer niet in, nu, op dag acht wel. Ik voel er een soort van rust. Af en toe moet ik wat spulletjes pakken daar en nu went het.”
De woonkamer van de familie Kooijmans
Familievriendin Astrid van Noort (47) leerde April Kooijmans (45) acht jaar geleden kennen via de hockeyclub van hun dochters. “Het was een bijzondere vriendschap die nog zeker vijfendertig jaar door had moeten gaan.” “Ze woonden hier prachtig in Doesburg. Voordat ze het kochten had Barry al eens tegen April gezegd: ‘Als je hier toch eens kon wonen’. En toen ze er woonden zei ze dat ze zich elke dag bij het thuiskomen op vakantie waande, zo mooi vond ze het.” “Ze hadden zo veel zin in deze reis. Ze wilden de kinderen meegeven dat niet iedereen het geluk heeft dat zij hebben. Dat wilden ze laten zien. Ze hadden daarom backpacks met kleding mee voor arme kinderen.”
“We hadden dezelfde waarden en ideeën. Zo weten we allebei zeker dat je niet maar één keer op aarde komt. Je komt terug, daar geloof ik in.”
De slaapkamer van Isa Kooijmans (10)
Isa Kooijmans (10) keek uit naar haar reis naar Azië, vertelt haar nichtje Paula van Triest (12). “Isa was verrassend en grappig, heel levendig. Ze had zin in de vakantie, maar was wel bang dat ze veel te veel tempels zouden gaan bekijken in Myanmar. Ze had haar rainbow loom mee om aan de kinderen die ze zou ontmoeten uit te leggen hoe het werkt. “Ze was een beetje slordig, en ze had het idee dat haar kamer te roze was voor haar leeftijd. Het voelt gek om in haar kamer te staan. Je voelt dat er iets helemaal mis is, maar op de manier waarop ze het heeft achtergelaten weet je dat ze gelukkig was en klaar om op reis te gaan.”
De slaapkamer van Mira Kooijmans (12)
Mira Kooijmans (12) hield van gitaarspelen en Harry Potter. Haar kamer in Doesburg kijkt uit op de weelderige tuin. “Eén van de leukste dingen om te doen met Mira vond ik koken en knoeien in de keuken”, vertelt Lieke van Noort (13), vriendin van Mira. “We hebben samen kip gevuld, dat was een vies werkje. Maar we hebben ook samen cupcakes gemaakt en taarten.” Mira had veel zin in de reis, zegt Lieke. “Ze had het er al over gehad met veel van onze vriendinnetjes.”
De werkplek van Barry Kooijmans (47) op het hoofdkantoor van Nomad
“Barry was bevlogen. Dit klinkt heel cliché, maar ik ken weinig mensen met zo’n drive voor wat ze doen”, vertelt Mathijn Konings, die dertien jaar werkte met Barry Kooijmans (47), de directeur van outdoor-bedrijf Nomad, die omkwam met zijn gezin. “Hij wilde niet op een saai kantoor werken dat net zo goed van een accountant kon zijn. We zouden na zijn vakantie nadenken over verbouwen.” Konings: “Ze gingen een rondreis maken met het gezin, samen met het gezin van zijn zus Anouk. Barry was toe aan vakantie. Ik heb veel met hem door Azië gereisd, dertien jaar lang, en als ik zei dat ik erheen ging met mijn vriendin, zei hij: ‘Dat wil ik ook met mijn gezin’.” “Ik zei: ‘Barry ga nou. Laat de dingen gaan, ga naar Azië.’ De tijd was er goed voor. De druk op het werk, en de leeftijd van de kinderen. Die zijn tien en twaalf, die konden zo’n reis heel bewust meemaken.”
De slaapkamer van Robert Ploeg (21)
De werkkamer van Alex Ploeg (58)
De slaapkamer van Alex Ploeg en Edith Ploeg-Cuijpers (53)
Sandra (18) en Mirjam Ploeg (22) zijn als enigen overgebleven van hun gezin. Ze vertellen over hun moeder, vader en broer: “Onze moeder was een duizendpoot. Ze gaf EHBO-les, ze hielp mijn vader met zijn administratie, ze gaf Djembe-les en kookles, en ze had een eigen bedrijfje met verkleedkleding voor kinderfeestjes. Ze was altijd voor anderen bezig. “Onze vader was vooral bezig met kikkers, salamanders en gekko’s in zijn kantoor, dat was zijn hobby en passie, hij is bioloog. Hij vond zijn werk leuk, als hij de loterij zou winnen, dan zou hij doorwerken. “Onze broer was veel bezig met game design, met programmeren. Je kon hem altijd achter de computer vinden. “Ze gingen op vakantie naar Maleisië, Bali en Singapore. Ze zouden ook bij vrienden verblijven. Wij hadden thuis altijd veel gasten uit Azië, via mijn vaders werk. Dat werden ook echt vrienden en daar wilden ze nu langs gaan.
“Onze vader vond het heel fijn om een eigen plek te hebben om te zitten, buiten huis. Hij kon daar rustig aan zijn artikelen werken, zonder de herrie van spelende kinderen. “Onze moeder speelde harp, die stond bij hen in de slaapkamer. Vroeger speelde mijn moeder harp om ons in slaap te brengen, dan lagen we op het bed van mijn ouders en speelde zij tot wij sliepen. Ze heeft haar harp van haar eerste salaris gekocht, het was een grote hobby van haar. “Ik denk dat we uiteindelijk allebei uit het huis gaan. Het is te groot en het zou vreemd zijn er te wonen, dus we gaan het verkopen waarschijnlijk. We slapen nu in de huiskamer, dat voelt fijner, dan kunnen we samen liggen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten