ELSKEN. ED VAN DER (PHOTOGRAPHER)
Portugal. Photoreport by Ed van der Elsken in "Avenue" , oktober 1969, pp. 136 - 158 . Text by Aad van der Mijn. Amsterdam, De Geillustreerde Pers, 1969. 31,5 x 25,5 cm. Orig. wrprs. Contribution to the trendy Dutch magazine of the 1970's Avenue.
Van der Elsken zoog de warmte van heel de mensheid in zich op
Ed van der Elsken - deel 6 (slot)
Wat maakte Ed van der Elsken tot beste straatfotograaf van Nederland? De Volkskrant reconstrueert in een 6-delige serie hoe hij zijn onderwerpen benaderde.
Arno Haijtema 1 juli 2016, 2:00
'Pagina's kleine fototjes van de top tachtig leukste mensen van de wereld', schrijft Ed van der Elsken (1925-1990) in zijn boek Eye Love You bij foto's waarop mensen figureren uit alle windstreken. Een Japans gezin, een Hollandse polderdame, een Afrikaanse vrouw voor haar hut, hippies van onbekende komaf, Indiërs, indianen, Europeanen en Arabieren vormen Van der Elskens family of man, een samenballing van huidskleuren, haartypen en -kapsels, karaktertrekken, puntgave en gehavende gebitten. Eindeloze variaties in hoofdbedekking, kinbegroeiing, aankleding en gezichtsbeschildering. Ultieme diversiteit op vier pagina's.
Ook de drie schoffies die zo'n beetje ín Van der Elskens camera kruipen staan erbij, een plaatje van 8 bij 5 centimeter. Hij fotografeerde ze in Portugal, toen hij voor maandblad Avenue een grote reportage maakte. Dezelfde foto stond aan de basis van de cover van dat tijdschrift - alleen is hij daartoe aangesneden tot een vierkant. Daardoor valt het linkerjochie vrijwel uit beeld, terwijl van de jongen van wie in Eye Love You alleen zijn pony en voorhoofd zichtbaar zijn op de cover van Avenue ook de ogen worden getoond. Het flexibele gebruik laat zien dat Van der Elsken zijn compositie niet heilig verklaarde. Zo gemakkelijk als hij zelf een foto bijsneed voor zijn boek, zo simpel werd een nieuw formaat voor een cover bedacht.
Zoekend in het dia-archief van Van der Elsken hebben we in Volkskrant de afgelopen zes weken geprobeerd inzicht te krijgen in de manier waarop de fotograaf zich bewoog als hij met de camera op straat was. De choreografie van zijn fotografie - de reconstructie van de totstandkoming van een beroemde foto door te kijken naar de (nooit eerder gepubliceerde) opnamen van vlak ervoor en erna - verried iets van de manier waarop de beste straatfotograaf van Nederland zijn onderwerpen benaderde, hoe hij de poëzie van hun beweging ontdekte en de gezichtsuitdrukking die hun persoonlijkheid prijsgaf. Met plattegrondjes-uit-de-losse-pols brachten we zijn choreografie in kaart.
Dat wordt in het geval van de Portugalfoto een mission impossible. Hoofd collecties Martijn van den Broek van het Fotomuseum vat de fotosessie zo samen: 'Ed heeft met deze familie, vermoedelijk zigeuners, staan dollen.' Hij had een groothoekige lens op zijn camera, de achtergrond verandert steeds - eerst een gebouw dat een kerk zou kunnen zijn (hoge houten deur, donker interieur) (foto 1), daarna strand en zee (foto 4), en ertussen het gekwetter van drie, vier generaties. 'Uit de randnummering blijkt dat zeker vijf opnamen ontbreken', zegt Van den Broek. 'Grote kans dat die zijn weggegooid omdat ze als gevolg van de hectiek technisch niet goed waren.'
Om de laatste beeldanalyse uit deze serie te vervolmaken, zou het mooi zijn als de foto uit Eye Love You (2) de laatste zou zijn uit de reeks - het gevolg van opperste concentratie en geleidelijk doordringen tot de kern. Dat is niet zo, het was de tweede van de vier hier afgedrukte. Graag had ik geschreven: 'Van der Elsken keek om zich heen. Voelde de magnetische kracht van de hechte groep en daarin de jongens met hun verblindend witte rijen tanden waarvan er - pars pro toto voor het onvolmaakte leven - een is afgebroken bij een knokpartijtje. Dát was de foto.'
Maar ook zonder die gedroomde choreografie kan de conclusie luiden: met zijn camera zoog Van der Elsken de warmte van heel de mensheid in zich op.
ZO WERD HIJ NEDERLANDS BESTE STRAATFOTOGRAAF
Wat maakte Ed van der Elsken tot beste straatfotograaf van Nederland? De Volkskrant reconstrueert in een 6-delige serie hoe hij zijn onderwerpen benaderde. Lees hier deel 1, deel 2, deel 3, deel 4 en deel 5 (+).
GROOTSTE RESTAURATIEPROJECT
Met de heruitgave van Ed van der Elskens eerste kleurenfotoboek Eye Love You (uitgeverij Bas Lubberhuizen, 39,95 euro) markeert het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam de restauratie van het dia-archief van de fotograaf - het grootste restauratieproject uit de Nederlandse fotogeschiedenis.
In het museum presenteert fotograaf Eddy Posthuma de Boer, generatiegenoot, t/m 31/12 zijn selectie van foto's die Van der Elsken maakte voor het tijdschrift Avenue.
Ook op theaterfestival De Parade besteedt het museum, in een eigen tent, aandacht aan Van der Elsken.
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten