Amsterdams kale onderbuik in beeld
Met de vijftalige "Eros guide to Amsterdam' als kompas heeft fotograaf Bart Sorgedrager het afgelopen jaar de onderbuik van Amsterdam in beeld gebracht.
Arjen Ribbens
18 januari 1992
In opdracht van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst fotografeerde Sorgedrager publieke ruimtes waar seks kan worden beleefd. Hij maakte interieuropnamen van de Bananenbar, Huize Jacqueline, Maison Ellen, Club Jacques en enige tientallen andere uitgaansgelegenheden. De fotoserie geeft een onthullend inzicht in de verscheidenheid van deze voor de economie van de hoofdstad niet onbelangrijke bedrijfstak. Sorgedrager fotografeerde zowel peeskamertjes op de Wallen als luxueuze bordelen, peepshows, "open sex'-clubs, filmzalen, darkrooms, massagehuizen, "wiphotels', jongensbordelen, videocabines, sekssauna's en speelkamers voor sadomasochisten.
Aanleiding voor de fotoreportage was het wetsontwerp dat het houden van bordelen moet legaliseren. Vooruitlopend op die wetswijziging is de gemeente Amsterdam begonnen met het stellen van inrichtingseisen aan relaxbedrijven. Bouw- en Woningtoezicht verlangt van exploitanten sanitaire voorzieningen en maatregelen in verband met brandpreventie. Volgens de fotograaf leiden de gemeente-aanschrijvingen tot ingrijpende renovaties: “Er wordt driftig gesloopt, de gipsplatencultuur rukt op. Sommige interieurs heb ik nog in de oude toestand kunnen vastleggen. Bij voorbeeld Elégance aan de Nicolaas Witsenkade, een prachtig bordeel met een origineel Jugendstil-interieur.”
Het verkrijgen van toestemming om de seksbedrijven te fotograferen kostte Sorgedrager nog de meeste tijd. Dat hij al snel een foto kon laten zien van het prestigieuze Yab Yum schiep vertrouwen bij andere bordeelhouders. Meestal mocht hij 's morgens tegelijk met de schoonmaaksters naar binnen om opnamen te maken. Een paar keer kreeg hij van de eigenaar de sleutel met het verzoek de boel af te sluiten als hij klaar was.
Sorgedrager koos voor een koele fotografische registratie van de relaxhuizen. De bedrijven werden bewust leeg gefotografeerd. “Behalve de problemen die het fotograferen van bezoekers en werknemers met zich mee zou brengen, spreken de kale ruimtes meer tot de verbeelding”, verklaart de fotograaf. “Ik heb zelf flitslampen meegenomen. Ik wilde foto's zoals in de contactadvertenties van pornobladen: geflitst vanuit de camera, steeds hetzelfde objectief en zo min mogelijk gebruikmakend van het bestaande gekleurde licht. Zonder te willen moraliseren, ik geloof niet echt in de warmte en intimiteit van deze wereld.”
Sorgedrager hanteerde een 4x5-inch camera die haarscherp ieder detail vastlegt. Daardoor kan worden geconstateerd dat de in animalfilms gespecialiseerde bioscoop in de Lange Niezel "Miss Piggy in action' draait, dat in de homosauna in de Van Lennepstraat ook tosti's verkrijgbaar zijn, dat in het "wiphotel' op de Oudezijds Achterburgwal (kamers à tien gulden per half uur) met een eierwekker wordt bijgehouden hoe lang de kamers bezet zijn, dat op de fruitschaal van Maison Ellen uitsluitend bananen liggen, dat er in de luipaardkamer van het sjieke bordeel Satyricon ook gedacht is aan een rokertje, en dat er in sommige seksbedrijven een honkbalknuppel naast de voordeur staat.
Sorgedrager merkte al snel dat hij zich had begeven in een op zichzelf staande samenleving met een ander normbesef. In een "open sex'-club, een gelegenheid waar de bezoekers in elkaars bijzijn moeten relaxen, gaf een van de werkneemsters uitleg over de salariëring. Jonge blanke vrouwen verdienen ƒ 1.500 per week, blanke vrouwen ƒ 1.000 en zwarte vrouwen ƒ 750. Opmerkelijk vond de fotograaf ook de talrijke illegale prostituées en de vele vrouwen uit het Oostblok, vooral in de peepshows.
Bij de betaalde liefde speelt het decor slechts een ondergeschikte rol, die conclusie dringt zich bij het bekijken van de fotoserie op. Weerzinwekkend behang, nepbloemen en smotsig meubilair staan bordeelbezoek kennelijk niet in de weg. En in een pornobioscoop mogen gerust plastic tuinstoelen staan. Sorgedrager: “Vaak dacht ik: een sopje zou hier geen kwaad kunnen. De meeste ruimtes zijn zó weinig erotisch, dat ik me niet kan voorstellen hoe je er seksueel iets kunt beleven. Volgens een bordeelhouder die ik daar op wees, geeft dat armoedige decor veel klanten juist een kick.”
De meest naargeestige ontmoetingsplekken vond Sorgedrager de darkrooms voor homo's. De foto van Club Jacques in de Warmoesstraat toont een zwartgeverfde betonnen cel die spaarzaam is gemeubileerd. Aan de muur een houten kruis met hand- en voetboeien en aan het plafond een sling, een met kettingen verankerde lederen lap om het fistfucken te vergemakkelijken. Aan de eigenaar van de Eaglebar vroeg Sorgedrager hoe hij zijn "backroom' het liefste op de foto wilde: schoongemaakt of niet? “Kom maar op vrijdagmorgen”, antwoordde de man, “op donderdagavond gaat het er hier lekker ruig aan toe.”
Bart Sorgedrager (32) is bijzonder bedreven in het vinden van sponsors en uitgevers voor zijn werk. Hij heeft al drie fotoboeken op zijn naam staan: over de voetbalclub Ajax, de ijzergieterijen aan de Oude IJssel en de Nederlandse kolonisten in Brazilië. Binnenkort verschijnt een vierde boek, over Duitsland. Sorgedrager zoekt nog naar een sponsor voor een boekuitgave van zijn jongste reportage. De eerste ondernemer die hij benaderde, condoomfabrikant Durex, bedankte vriendelijk voor de eer.
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten