No Mundo Maravilhoso do Futebol: Wonderful World of Football
Germain, Julian / Godoy, Murilo / Azevedo, Patricia
ISBN 10: 9075574126 / ISBN 13: 9789075574128
Edité par Basalt Publishers, Amsterdam, 1998
The wonderful world of football, photographs taken by children at Favela do Cascalho in Brazil. Texts in English and Portuguese.

See also

Mexico 70 World Cup Pim Westerweel Guus de Jong Tonny Strouken Photography

The First the One the Only Panini Mexico 70 FIFA 1970 World Cup sticker album the Becher Approach Photography

Oog voor eenvoud
Voor Julian Germain is fotografie de enige kunstvorm die het beste tot zijn recht komt in een boek of tijdschrift....

Rutger Pontzen 31 december 2002, 0:00
Alleen al de openingszin is fenomenaal: 'Ik ben geboren op 25 september 1962, de dag dat Ipswich Town voor de Europa Cup met 10-0 won van Floriana uit Malta.' Soccer Wonderland, van de Engelse fotograaf Julian Germain, is een ode aan het voetbal. Niet zoals we dat kennen van de televisie, maar door de passie van iedereen die erbij betrokken is.

Het boek zit vol met plakplaatjes van voetballers, en zwart-witte snapshots van duikende, zwevende en reddende doelmannen, uit de tijd dat de doelpalen nog vierkant waren. Foto's van die typische Engelse stadions, ingebouwd tussen kolenmijnen en rangeerterreinen. Dia's van jongetjes met veel te dunne benen, poserend met de voet op een bal. En de uitgetypte opstellingen van Ipswich Town en Aston Villa voor de wedstrijd op 28 april 1962 (die Ipswich won met 2-0; beide doelpunten van de legendarische Ray Crawford). Prachtig is ook de foto van een vrouw die het gras maait met een grasmaaier in de kleuren van Sunderland: rood-wit.

Germain begon aan het project in 1995, maar het boek was er nooit geweest als hij niet naar zijn vrouw zou hebben geluisterd. De fotograaf kan er nog steeds om lachen. 'In de jaren tachtig maakte ik foto's van allerlei maatschappelijke misstanden, werkloosheid, stakingen, armoede. Ik dacht zelf dat er altijd wel wat humor in zat, maar mijn vrouw zag dat anders. Haar advies was om eens iets met voetbal te doen, omdat ik daar altijd zo geobsedeerd door was. Toen ben ik met de FA Cup begonnen.'

Een gelukkige keuze. Germain volgde alle wedstrijden van het Engelse bekertoernooi, van de eerste kwalificatierondes, tussen de laagste amateurclubs, in afgelegen stadions voor een publiek van dertig man, tot aan de finale op Wembley. 'Het is, naast het toernooi om het wereldkampioenschap, de mooiste competitie ter wereld. Veel leuker dan de Premier League. Omdat het de amateurelftallen vanaf de derde ronde in staat stelt te spelen tegen topclubs als Manchester United en Liverpool. De zondag van die derde ronde is het hoogtepunt van het seizoen.'

Die liefde straalt uit het hele boek. Tot in elk detail. Met de nadruk op de volkse beleving, het publiek dat joelend de sjaaltjes in de lucht steekt. Zonder het detonerende hooliganisme, overigens. 'Nee, dat heb ik niet gefotografeerd. Hooligans horen niet bij het spel. Ik wilde een ode aan het spel geven. Iets moois.' De fotografie van Julian Germain heeft veel weg van wat Hans van der Meer ('een goede vriend') en Hans Aarsman in Nederland maken, met hun oog voor de romantiek van de losse veter. De heroiek van het modderveld, waarop tijdens de vroege zaterdagochtend Quick Boys 2 tegen DVS 3 speelt. En de keeper zijn alcoholische roes staat uit te slapen tegen een van de doelpalen.

Dat Germain later in Brazilië heeft gewerkt, het voetballand bij uitstek, kan dan ook nauwelijks toeval zijn. Door twee collega's - Murilo Godoy en Patricia Azevedo - belandde hij in Belo Horizonte, in het zuidoosten van Brazilië. Die prachtige Portugese naam kan niet verbloemen dat de stad een poel van armoede is. In de krottenwijk Morro do Cascallo, zetten de drie fotografen projecten op voor kinderen en streetgangs, waaronder een over voetbal. De kinderen mochten zelf fotograferen, met goedkope camera's.

Germain: 'Andere collega's raadden het ons af: de kinderen zouden de camera's stelen en verkopen. Hoe konden we zoiets stoms doen. Maar we gaven ze geen dure toestellen. Dat zou ook veel te gevaarlijk voor henzelf zijn.'

Ondanks alle kritiek leverde het project prachtig beeldmateriaal op. Foto's over de passie voor voetbal die door geen enkele professional ooit gemaakt hadden kunnen worden. Het merendeel out of focus, onderbelicht en met rare glimlichtjes, maar daardoor niet minder beeldend. Integendeel, juist het amateurisme geeft het gevoel midden in de Braziliaanse voetbalgekte te staan.

Een keuze uit het materiaal verscheen in het boek No mundo maravilhoso do futebol (Geen wereld zo schitterend als voetbal), voorzien van door de kinderen geschreven teksten. De foto's waren erg gewild, herinnert Germain zich, vooral tijdens het wereldkampioenschap van 1998. 'Overal zijn ze gepubliceerd, in l'Express, het magazine van The Independent en in Het Parool. Het geld dat we ermee hebben verdiend, is besteed aan de bouw van een buurthuis. Dat hadden ze daar niet eens.'

Fotopublicaties zijn volgens Germain altijd beter dan tentoonstellingen. 'Fotografie is de enige kunstvorm, die het best werkt in een boek of tijdschrift. Tentoonstellingen zijn van voorbijgaande aard. Boeken niet. Die kun je na tien jaar nog eens inkijken.' De moeilijkheid is alleen, zo ervaart hij keer op keer, om zijn publicaties gefinancierd te krijgen. Veel van zijn projecten blijven op de plank liggen, in afwachting van geld.

Zoals de serie For every minute you are angry you lose sixty seconds of happiness, over Charles Albert Lucien Snelling. Germain ontmoette de gepensioneerde glasblazer/winkelier in 1992 in Portsmouth, terwijl hij wat rondscharrelde bij het voetbalstadion. 'Ik woonde destijds in Londen. Deed veel commercieel werk. Misschien wel dat ik me daarom tot hem aangetrokken voelde: Charlie was in alles het tegendeel van het leven dat ik toen leidde.'

Germain maakte gebruik van de albums van zijn hoofdpersoon, de kiekjes van zijn overleden vrouw en van de foto's die hij zelf maakte van Charlie, waardoor een inside story in beelden ontstond. Met veel oog voor samenhang: het behang in de woonkamer, de kleine tuin achter het huis, Charlie's driewiel-auto en de kaartjes die de weduwenaar achter het raam plaatste als hij op pad was ('Gone to Elm Grove Road for insurance; back in 20 minutes').

In het onderwerp legde Germain dezelfde passie als in zijn eerdere voetbalfoto's. 'Ik ging drie, vier keer per jaar naar Portsmouth. Stuurde Charlie brieven en kaarten met Kerstmis. Je raakt op een gegeven moment verweven met je onderwerp. Het leven is soms zo ingewikkeld. Dan is het goed om iemand tegen te komen die zo'n eenvoudig bestaan heeft. Die geen belangstelling had voor het materiële en gewoon gelukkig was in zijn tuintje. Het werkte als een therapie.'

De maat der dingen is de bal; Fotoboek over jonge voetballers in de 'favela'
Julian Germain, Murilo Godoy, Patricia Azevedo: No mundo maravilhoso do Futebol. Basalt Publishers Amsterdam, 120 blz. ISBN 90-75574-12-6

Hubert Smeets
12 juni 1998

In de Braziliaanse sloppenwijken draait het bestaan om voetbal. De bewoners van de 'favela' hebben het adagium van voormalig Liverpool-coach Bill Shankly al lang geleden aangepast. Voor hen is voetbal niet 'een bijzaak, zij het de belangrijkste bijzaak' in het leven, zoals Shankly ooit proclameerde. Nee, voor hen is het simpelweg de hoofdzaak.

Het is een cliché dat telkens van stal wordt gehaald als er wereldkampioenschappen voetbal in aantocht zijn. Niet alleen omdat de Brazilianen nu al ruim veertig jaar favoriet zijn voor de titel, een status die gesymboliseerd wordt door emancipatoire namen als Pele, Garrincha, Socrates, Tostao, Romario of Ronaldo. Het cliché contrasteert ook mooi met onze eigen helden die, op een enkele uitzondering na, allemaal representanten zijn geworden van de burgerlijke middenklasse. Geen groter verschil bijvoorbeeld dan tussen de jongetjes in de bidonville Cascalho van Belo Horizonte en die in de Amsterdam-Arena.

Voor de jonge Brazilianen is voetbal een heimelijke vorm van bevrijding. Hun voetbalclub Grajau Esporte Clube is niet aan de beurs genoteerd. Hun veld is niet door sponsors gefinancierd. Sterker, toen een Braziliaanse collega van HBG er - op Goede Vrijdag notabene - een muur dwars overheen wilde bouwen, hebben ze die eigenhandig afgebroken: 'een belangrijk moment in hun geschiedenis'.

Hier krijgen de jongetjes daarentegen elk jaar een nieuw shirtje als pyjama en een petje dan wel sjaal, ze hoeven er niet eens lief voor te zijn. Hier is het afscheid van het nationale team in het Ajax-stadion een geseculariseerde EO-landdag. Hier beleven we alleen nog 'historische momenten' in het groot, als de echte clubs iets presteren, en nauwelijks meer in het reguleerde vereniginsleven van JOS.

Het is een kwestie van cultuur en economie. Van cultuur omdat in Nederland voetbal sinds een kwart eeuw 'high' noch 'low culture' meer is maar 'broad culture'. Van economie omdat in Brazilië voetbal dé mogelijkheid is om je te ontworstelen aan de denivellering. Hier wordt op alles BTW geheven, daar niet. Tot zover is er niets nieuws aan de hand.

Anders wordt het echter als je de jongens en meisjes uit de 'favela' Cascalho bij Belo Horizonte niet de vraag voorhoudt of God rond is, maar hun eigen ondermaanse bestaan gewoon laat verbeelden. Julian Germain, Murilo Godoy en Patricia Azevedo hebben dat gedaan. Ze hebben 41 jongens en 9 meisjes tussen 8 en 14 jaar een veredelde Agfa-klak gegeven plus maximaal vijf rolletjes en vervolgens papier en krijt. Eerst schieten en dan tekenen, was de opdracht. Het resultaat is een bij tijd en wijle ontroerend boek over voetbal en voetballers in de 'favela', kortom over het leven. Scherp zijn de beelden niet. Sluitersnelheid, diafragma en het tempo van het spel sporen vaker niet dan wel. Compositie ontberen de foto's al helemaal. Soms is de maat der dingen, de bal, zelfs volledig zoek. Maar als de bal wel zichtbaar is, is er geen ontkomen aan: daarom draait het, bij het partijtje en daarna.

Toch is er een bezwaar denkbaar. Zo'n esthetisch doordacht en ook nog eens in Nederland gemaakt boek kan de verkeerde mensen op de verkeerde ideeën brengen. Bijvoorbeeld om een retourtje Belo Horizonte te boeken en daar met jeudcontracten te gaan strooien. Voor de verheffing van de individuele gelukkigen is dat misschien mooi, voor de gemeenschap is het minder aanlokkelijk. Want in de favelo van Brazilië is de verlossing door de bal een collectieve droom. In de arena van Amsterdam is het inmiddels een realiseerbare wens.