De PTT-brievenbus: een icoon in het Nederlandse landschap
Jan-Dirk van der Burg
5 september 2019
De PTT-buitenbus mag gerust een landschappelijk icoon in het Nederlandse landschap worden genoemd. Ooit bedacht om de bezorgronde van de postbode niet tot een uitputtende veldtocht te maken. Elk huis dat verder dan 10 meter van de stoep af staat, was vanaf 1972 verplicht om de postbode een handje te helpen en een buitenbus te plaatsen.
Ik heb altijd gedacht dat dit een prachtig gebaar van de PTT naar hun werknemers was, maar wat blijkt: het was gewoon een bezuinigingsoperatie! Deze maatregel bespaarde 360 arbeidsplaatsen per jaar omdat men met veel minder postbodes toe kon.
Ieder huishouden was trouwens volkomen vrij om een eigen bus te kiezen, maar de reden waarom de PTT-bus het hele buitengebied in korte tijd heeft veroverd, valt met de Vaderlandse volksaard te verklaren: hij was gratis.
Jan Dirk van der Burg is Fotograaf des Vaderlands. Maandelijks maakt hij een beeldverslag van Nederland.
Na een proef in Drachten had de PTT al snel 450.000 bussen geïnstalleerd. Alleen in Gelderland waren problemen, daar werd post uit de bus gestolen en in Friesland werden ze opgeblazen met oud & nieuw. Dat de PTT dan niet wéér een gratis een bus kwam bezorgen, zorgde wel voor veel verontwaardiging.
Ik vind de bus, een ontwerp van Friso Kramer een meesterwerk. Onder postbodes geliefd om zijn binnenklep en comfortabele inwerpgleuf, hoewel je van de PTT ‘inwerp-opening’ moest zeggen, vanwege de eventuele schunnige connotatie.
We kunnen inmiddels een aantal opvallende gebruikerscategorieën onderscheiden. De mensen die een nisje voor de bus in hun heg zagen, de groene sokkel, de camouflage-poging of de hurkhoogte-variant. De buitenbus heeft gezorgd voor een permanente expositie van onze Nederlandse creativiteit.
De groene buitenbrievenbus, een herinnering aan Friso Kramer (1922-2019)
22 februari 2019
Het is eind jaren 1960 en er wordt meer en meer post verstuurd. Voor de PTT (de voorloper van PostNL) is efficiency enorm belangrijk, en zoekt een manier om de routes van de postbestellers sneller en goedkoper te maken. De PTT bepaalt dat wanneer je voordeur met brievenbus verder dan 10 meter van de weg af ligt, je van de PTT een buitenbrievenbus aan de weg moet plaatsen. Dat scheelt veel lopen voor de postbode! Hoewel daar tegenover staat dat je zelf naar je buitenbrievenbus moet gaan om je post te halen.
Een design van Friso Kramer
Hein van Haaren is hoofd van de Dienst Esthetische Vormgeving van de PTT en vraagt aan Friso Kramer om een buitenbrievenbus te ontwerpen. Kramer heeft een flinke staat van dienst als industrieel ontwerper. De Revoltstoel uit 1953 en de straatverlichting uit 1960 zijn een feit en hij werkt aan kantoormeubilair en heeft bestuursfuncties in het culturele veld. Met het ontwerpbureau Total Design heeft hij zich beziggehouden met de vele facetten van designvraagstukken.
Ontwerp brievenbus
Is het bedenken van een brievenbus niet veel te simpel voor hem? Reken maar dat de brievenbus slim doordacht is en ingenieus in elkaar zit! Hoe zorg je ervoor dat de post er goed in past, door zowel postbode als ontvanger van de post prettig te gebruiken is, hij mag van binnen niet nat worden, de klep moet niet hinderlijk klapperen in de wind, de naam en adresgegevens moeten er duidelijk op (met bijgeleverde kaartjes, plakletters en cijfers). Inclusief beveiliging tegen post-diefstal, door een slotje.
Als materiaal kiest Kramer voor kunststof, dat is goed in grote aantallen te produceren want het werd in matrijzen geperst. De bussen moeten wel lang meegaan, in weer en wind. Daarom zijn ze geverfd in een donkere kleur. De keuze viel op groen, om precies te zijn RAL 6005.
400.000 brievenbussen
Kramer en Van Haaren plaatsen 1000 van deze brievenbussen op proef, in Drachten. Na drie maanden evalueren ze ter plaatse en voeren ze verbeteringen door. In 1972 bestelde PTT 400.000 buitenbussen bij Wavin NV te Zwolle. En evenzoveel bevestigingsmateriaal, palen, slotjes, kaartjes, plakletters en cijfers. Sinds 1973 maken ze onderdeel uit van het straatbeeld.
1. Maximale camouflage1971 buitenwoningbrievenbus Friso Kramer
1971 buitenwoningbrievenbus Friso Kramer
2. Nis in de heg
3. Groene sokkel
4. Dubbelbus
5. Bovenwaartse uitsparing
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 7 september 2019
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten