The Making of the American Landscape Edges of the Experiment Graphic Design Hans Gremmen Marie-José Jongerius Photography

Marie-José Jongerius — Edges of the Experiment, The Making of the American Landscape

‘Edges of the Experiment – The Making of the American Landscape’ investigates the idyllic notion of the American landscape, and shows which elements contribute to the iconic landscape, and at what cost they can be maintained. It describes the thin line between nature and civilization: how did the landscape evolve, and where are the interfaces between the organic and the artificial world, and do they fail or succeed? ‘Edges of the Experiment’ is a two-volume publication. Volume one shows over 60 photographs made over a period of ten years by Jongerius. Volume two is a collection of essays about the making of the American landscape, with texts by Mark Pimlott, Mishka Henner, Rixt Bosma & Jeremy Rowe, Hans Gremmen, Kristof Swaegers, Warren Techentin, Raymond Frenken, Elian Somers, Matthew Coolidge & Megan Steinman, Taco Hidde Bakker & Felix van de Vorst, Alex Lehnerer and William L. Fox.

de rand van het Westen

Door Henk van Renssen

12 mei 2015 

 Leestijd: 4 minuten

FOTODOCUMENT

Bret Easton Ellis, Dennis Hopper, David Byrne – door haar portretten van zulke beroemdheden mocht fotografe Marie-José Jongerius met een beurs naar de VS. Maar in de viereneenhalve jaar dat ze woonde in Santa Monica, vlakbij Los Angeles in het uiterste zuidwesten van de Verenigde Staten, raakte ze niet geboeid door het leven van de rich and famous daar, maar door wat ze onderweg naar haar fotoshoots aan zich voorbij zag trekken. De woestijn en de eenzame bomen. De kale bergen en het lege asfalt. De hete lucht. Een ton met water met een vlag erop. 

Het was een mythisch landschap, realiseerde ze zich. Death Valley, Monument Valley, de Hoover Dam, de Mohave Desert, Las Vegas, Eagle Mountain, Grand Canyon: die woorden kun je niet horen zonder aan films en foto’s te denken, aan wildwestverhalen over ontberingen en overleven, aan de moderne popcultuur die weer naar die verhalen verwijst om een beetje ruig over te komen. Joshua Tree: een album van U2 met op de cover zo’n woestijnportret van Bono, door collega Anton Corbijn, of een nationaal park? En wat kun je daar vinden? Wat schuilde er achter dat scherm van mythes, daar waar je, in Jongerius’ woorden, ‘het einde van de laatste nieuwe civilisatie’ vindt?

een beetje mens

Zo ontstond het idee voor Edges of the Experiment, een dubbelboek, gemaakt in samenwerking met ontwerper Hans Gremmen en schrijver Raymond Frenken, over deze rand van het Westen, waar mens en natuur op het scherp van de snede met elkaar strijden. In het ene boek, The Making of the American Landscape, essays over hoe die Amerikaanse oermythes zijn ontstaan plus allerlei mooie illustraties (let op die foto’s van Lego-cactussen!). In het andere de indringende landschapsfoto’s van Jongerius.
Wat zien we daarop? Op het eerste gezicht: heel veel natuur en een beetje mens. Een verwaaid gebouwtje in een woestijn. Een vlag in een leegte. Een paar bootjes in een groot meer omgeven door lege bergwanden. Een rijtje rode boeien in een ander meer. Hier lijken we ons inderdaad te bevinden aan het einde van de door mensen bewoonde wereld, in een hete en desolate omgeving waar alleen een paar eenlingen zich wagen.
Die zijn alleen geen lonesome cowboys meer, of dappere kolonisten uit het oosten, maar de vluchtelingen uit het zuiden. Die watertonnen met vlaggen worden her en der in de woestijn neergezet door Amerikaanse activisten om ze te helpen met hun levensgevaarlijke illegale tocht over de grens. Een veel minder mythisch verhaal dus, maar des te reëler.

aangelegd

Er bevindt zich nog meer achter dat mythische scherm. Want sommige landschappen op deze foto’s lijken wel wild, maar zijn in feite net zo aangelegd als een willekeurige tuin in de Amsterdamse Watergraafsmeer. Het Diamond Valley Lake in Californië, op de laatste foto, is bijvoorbeeld geen natuurlijk meer, maar een waterreservoir om steden van water te voorzien. Om het aan te leggen, is een complete berg verplaatst. Hier toont de mens zich dus toch behoorlijk wat sterker dan de natuur, die machteloos staat tegenover zijn bulldozers.
Kijk ook naar de Buena Vista Golf Course: een groene oase in de woestijn, kan zomaar. Kost een duit (driehonderdduizend dollar per jaar aan water, komt uit die reservoirs), maar dan heb je ook wat: een imponerend resort voor de ultrarijken van Californië.
De natuur is hier een decor geworden en een gebruiksvoorwerp. De rest is lege ruimte.

de droogte

Maar dan hebben we nog die allereerste foto. Het meer met de witte rand. Ook dit is een waterreservoir, Lake Mead achter de Hoover Dam, dat Las Vegas van water voorziet. Die witte rand laat zien hoe ver het water er de afgelopen vijftien jaar is gezakt: bijna veertig meter. Oorzaken: de droogte die dit deel van de VS al jaren teistert als gevolg van de klimaatverandering, en simpelweg overuse: het groeiende Las Vegas slurpt veel te veel op.
Hoe lang gaat dat nog goed? Een geruchtmakend onderzoeksrapport schat de kans vijftig procent dat het meer in 2021 onbruikbaar is geworden.
Is de mens hier eigenlijk wel de baas? Of lijkt dat maar zo? Deze foto’s doorbreken oeroude mythes om te laten zien dat de mythische strijd tussen mens en natuur op een ander niveau nog altijd voortduurt.
Marie-Jose Jongerius, Hans Gremmen en Raymond Frenken, ‘Edges of the Experiment’, Fw: Books, € 50,-