The Sweet and Sour Story of Sugar - The Exhibition

Sugar in a globalized world

From the jungle along the Suri name River to the sugar towns of Indo nesia, from the Green Desert of Brazil to Dutch sugar refineries; The Sweet and Sour Story of Sugar tells the comprehensive story of sugar. Over the centuries the production of sugar spread around the world, helping shape the political, economic, demographic and cultural landscape, and contributed to the way in which the world does business. That influence is still to be felt in the 21st century. Moreover, today sugar is becoming ever more important at the household level. At the beginning of the 20th century the average person consumed 5 kilos of sugar per year; now that is 35 kilos. 85% of that is processed in daily staples such as bread, fruit juice, meat, cigarettes, sauces, breakfast cereals and microwave meals.

Commissioned by Noorderlicht, six world-famous photographers travelled to The Netherlands, Suriname, Brazil and Indonesia, four countries linked together by a history of sugar and colonization. They mapped out the past, present and future of the sugar industry with work that touches on subjects including migration, slavery, changing patterns of consumption, energy policies, working conditions, the environment and trade. Their photos, supplemented by historical images, were the basis for the open source programme. In workshops in Indonesia, Suriname and Brazil successively, art institutions were given a free hand to assemble their own exhibitions with the photos, adding work and materials of their own to them, so as to tell their own, locally embedded version of the global story. After each presentation the new material was added to the whole and made available for the following presentation in the next country. During the final presentation in Groningen, Noorderlicht is showing the unique results of this open source approach, in which the concept of ‘globalization’ becomes physically tangible.

All about this project here

Photographers

James Whitlow Delano (Japan/United States)
- Looking back without Nostalgia (Suriname)
- Looking back without Nostalgia (The Netherlands)

Alejandro Chaskielberg (Argentina)
- Bittersweet Suriname (Suriname)
- Sugar Heritage (The Netherlands)

Ed Kashi (United States)
- The Emerald Desert (Brazil)
- Manufacturing Sweets (The Netherlands)

Francesco Zizola (Italy)
- Bitter Harvest (Brazil)
- The Last Beet of Sweetness (The Netherlands)

Carl De Keyzer (Belgium)
- Sugar Illustrated (Indonesia)
- Guided by Sugar (Belgium)

Tomasz Tomaszewski (Poland)
- Sugar Towns (Indonesia)
- Sugar Town (Netherlands)

Bitterzoete suikerfoto's

Recensie | Donderdag 05-09-2013 | Sectie: Cultureel Supplement | Pagina: NH_NL04_002 | Lucette ter Borg

Fotografie

Fotomanifestatie Noorderlicht wordt dit jaar gehouden in een voormalige suikerfabriek. De hoofdtentoonstelling brengt daarom het mondiale verhaal van suiker in beeld.

Hij ziet eruit alsof je hem moet afpellen, laagje voor laagje alle dure kledingstukken die hij draagt moet losknopen - de winterjas van zwart kasjmier, het colbert daaronder, de rode vlinderdas, het wit zijden overhemd, de pied de poule-broek. Alles wat het achtjarige jongetje Vadim voorbereidt op een toekomst van macht, rijkdom en elegantie zou uit moeten om hem minder ongenaakbaar te maken.

Maar dan is daar Anna Skladmann, Duits fotografe, geboren in 1986 in Bremen van Duits-Russische ouders. Ze vraagt Vadim, zoon van een Russische oligarch, mee te komen naar het dakterras van zijn huis en laat het jongetje in zijn keurige broek plaatsnemen op de betonnen balustrade, zijn rug tegen het glas. Achter Vadim zie je wazig Moskou, de contouren van een van de Stalintorens, een elektriciteitscentrale in de verte. Muisgrijze wolken lossen op in blauw. Op de voorgrond Vadim: scherp in beeld, scherp in de plooi. Alleen gezicht en haren doen niet mee. Zijn haren verwaaien in de wind, zijn mond en ogen stralen ongemak, een melancholiek soort wantrouwen en onzekerheid uit.

Vadim is een van de kinderen van de Russische nouveau riche die Skladmann tussen 2008 en 2010 voor haar camera kreeg. In de serietoont ze hen als primadonna's, onzekere CEO's in de dop, bedroefd tussen bontmantels en Bentleys, maar ook arrogant op stilettohakken of verveeld aan de roulettetafel thuis.

Een selectie van Skladmanns foto's is een van de hoogtepunten op de tentoonstelling, georganiseerd in het kader van de fotomanifestatie Noorderlicht in Groningen. Vaste curator Wim Melis zocht zestien internationale fotografen uit rondom het thema: superrijken. Hoe die ene procent in beeld te vangen? Dat is lastig, zo blijkt op de tentoonstelling, want de superrijken blijven graag onzichtbaar. Skladmann slaagde er als een van de weinigen in wel toegang te krijgen. De Amerikaanse Lauren Greenfeld - bekend van de documentaire en fotoserie uit 2012 - ook. De andere fotografen richten zich teleurstellend genoeg juist toe op het 'circumstantial evidence': de boardrooms, computerschermen vol knalkleurige beurskoersen, bankiersparkeerplaatsen op de Kaaimaneilanden, een diamanten armband. Dat is jammer, want sinds de crisis in 2008 uitbrak, worden we overspoeld met dit soort beelden.

De ambivalente kwaliteit van is tekenend voor de fotomanifestatie Noorderlicht. De manifestatie bevindt zich namelijk in een lastig parket. Het afgelopen jaar is de subsidie met 40 procent (een bedrag van vier ton) verlaagd. Een opheffing dreigde, maar directeur Ton Broekhuis is er dankzij luidruchtig lobbywerk in geslaagd om de twintigste editie van het om zijn ge�ngageerde fotografie bekend staande festival toch door te laten gaan. Dat is een prestatie op zichzelf.

Gevolgen van die drastische bezuinigingen zijn er wel. Veel moest minder, met minder mensen, minder aandacht voor inrichting, uitleg. Verdwenen is het gemoedelijke parcours langs tientallen tentoonstellingsplekken in de binnenstad. Verdwenen zijn de kleine en grote ontdekkingen op bijzondere plekken. Verdwenen zijn de gastcuratoren die soms n�t een andere blik wierpen op de tamelijk monomane linkse blik van Melis en Broekhuis. En verdwenen is ook het thema, dat iedere editie losjes bij elkaar hield.

Suikerfabriek

Wat is er wel?

De grootste troef van Noorderlicht dit jaar is de schitterend vervallen, oude Suikerfabriek. Het festival kreeg de fabriek op een kolossaal braakliggend terrein aan de rand van Groningen gratis van de gemeente in gebruik. Op twee rafelige verdiepingen, nog doordrenkt van de wee�g zoete lucht van gekookte suikerbieten, concentreert Noorderlicht zich. Naast de tentoonstelling , die erbarmelijk slecht is ingericht, zijn er twee hoofdtentoonstellingen en een aantal verweesde nevententoonstellinkjes. Deze nevententoonstellingen staan tussen wc en kantine opgesteld of buiten in de wind te klapperen. Waarom ze niet helemaal geschrapt?

De twee hoofdtentoonstellingen echter zijn voorbeelden van projecten waar Noorderlicht in excelleert. Het zijn exposities waar een lange adem, duur en vertrouwen in de fotografen aan voorafgaat. In een met vloerplaten opgetrokken minimuseum op de eerste verdieping van de suikerfabriek hangen de resultaten van de opdrachtenreeks . Zeven Nederlandse fotografen kregen de kans terug te keren naar een onderwerp dat hen na aan het hart ligt.

Onder hen oudgediende Ad van Denderen (1943), die prachtige nieuwe foto's toont van een nieuw te bouwen Palestijnse stad op de Westelijke Jordaanoever. De foto's vormen een wrang contrapunt met de serie die Van Denderen een jaar geleden maakte over een stad waar Isra�lische soldaten leren hoe zo effectief mogelijk een Palestijnse stad in te nemen.

Onder de jongere talenten springt Pieter ten Hoopen (1974) in het oog met een reeks dromerige, half scherpe en associatief rijke foto's die hij maakte met als achtergrond de in 1200 van de aardbodem verdwenen mythische stad Kitesj in Rusland. De rode draad, vijf jaar na zijn eerste serie, is voor Ten Hoopen de droom op een nieuwe, betere wereld, ver van de armoe en uitzichtloosheid van alledag. Hij brengt die droom niet letterlijk of drammerig in beeld, maar po�tisch. Kitesj ligt daar! Waar? Aan de overkant. Oh nee, het is alweer weg.

De grootste en meest ambitieuze manifestatie van Noorderlicht 2013 bestaat uit een boek, een expos� met archiefbeelden uit voormalige Nederlandse koloni�n, en een reuzetentoonstelling. De begane grond van de suikerfabriek wordt in beslag genomen door. Al in 2008 vormde de sluiting van de suikerfabriek voor Noorderlicht de aanleiding om een meerjarig onderzoeksproject te starten.

Zes internationale sterfotografen - onder wie Carl De Keyzer, Ed Kashi en Tomasz Tomaszewski - werden naar de suikerplantages in Brazili�, Suriname, Indonesi� �n naar de suikerbietenvelden en fabrieken in Nederland gestuurd om het mondiale verhaal van suiker vast te leggen. Ons allereenvoudigste tafelsuiker is namelijk de eerste waar die wereldwijd werd verhandeld en gedistribueerd, al vanaf de achttiende eeuw.

Van suikerbiet tot suikerspin is een project met veel gezichten dat begint bij het stoffige suikerriet en de zware, lompe suikerbieten, en eindigt bij een suikerspin op een kermis in S�o Paulo en een knuffelhond van suiker in Jakarta. Voordat de tentoonstelling Groningen aandeed, is ze te zien geweest in Brazili�, Indonesi� en Suriname, waar iedere instelling haar eigen verhaal via open sources kon samenstellen. Dat verhaal komt nu in Groningen in volle glorie tot zijn recht.

Archiefbeelden over het rijke, blanke leven en het zware ploeteren van inheemse bevolking en slaven op de vroegere suikerplantages worden geflankeerd met sprookjesachtige beelden van de Argentijnse fotograaf Alejandro Chaskielberg van door mangrovebossen overwoekerde suikerplantages en machines. De Belgische Carl De Keyzer trok naar Oost-Java en legde even beeldschoon als confronterend vast hoe hard het werk op de fabriek nog steeds is. Een nog maar net geheelde jaap van een wond op een arm is nooit een excuus om je ziek te melden.

De Pool Tomasz Tomaszewski fotografeerde onder andere in de oer-Hollandse Johannes Kerkhovenpolder, een in 1875 en 1876 ingepolderd gebied van de Dollard in Noordoost-Groningen. De zware zeeklei daar maakt de grond alleen geschikt voor de teelt van aardappelen, luzerne en suikerbieten. Een van die bieten trof Tomaszewski als een kunstwerk. De biet is doormidden gespietst in de klei: het wit van de biet contrasteert met het zwart van de grond. De geul die de zware landbouwmachines achterlieten in de vettige bodem, diende Tomaszewski's camera tot steun. Vanaf daar richt de fotograaf zijn blik opzij, want daar ligt een fossiel van suiker, machtig en kwetsbaar tegelijk.

3 jonge talenten (China, 1984) verhuisde op haar vijftiende naar Nederland. Sinds 1999 legt ze in intieme en tegelijkertijd geserreerde beelden haar vaderland vast. (op ). (D, 1979) toont een grappige conceptuele stunt als vervolg op zijn serie . Hij legt vast hoe vaak politie hem tijdens zijn werk lastigvalt. (op ) (D, 1986) onderzoekt hoe het is om als geprivilegieerd kind in Rusland op te groeien: eenzaam en verwend tot op het bot. (op)

Zeven fotografen kregen de kans terug te keren naar een onderwerp dat hen na aan het hart ligt Drie thema's op Fotomanifestatie Noorderlicht Twenty, de twintigste editie van Noorderlicht, toont op zes tentoonstellingen werk van 74 fotografen. Er zijn drie hoofdthema's. Op de expositie To Have and Have Not tonen zestien internationale fotografen beelden rondom het thema geld en macht. Voor de opdrachtenreeks Het Vervolg keerden zeven Nederlandse fotografen terug naar een onderwerp dat hen na aan het hart ligt. Onder hen Ad van Denderen (1943), die recente foto's toont van een nieuw te bouwen Palestijnse stad op de Westelijke Jordaanoever.

Hoofdtentoonstelling is The Sweet and Sour Story of Sugar, het resultaat van een meerjarig onderzoeksproject. Zes internationale sterfotografen - onder wie Carl De Keyzer, Ed Kashi en Tomasz Tomaszewski - leggen het mondiale verhaal van suiker vast.

Info: Fotomanifestatie Noorderlicht. T/m 13 okt. Oude Suikerfabriek, eind van de Van Heemskerckstraat (buiten ringweg N370), Groningen. Di t/m zo 11-18u. Boek The Sweet and the Sour Story of Sugar: euro44,50. Catalogus: To Have and Have Not: euro9,50. De fotografen uit Het Vervolg hebben ieder hun eigen catalogusje � euro 6,-. De hele set kost euro 35,-.
Foto-onderschrift: Carl De Keyzer: Arbeider in de Olean Suikerfabriek, Situbondo, Oost-Java

Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.